Kavun tek yıllık bir bitkidir. Gövdesi tüylü, kolları
sarılıcı ve yaprakları 5 lobludur. Kavun bitkisi iki tip çiçeğe sahiptir.
Bunlar erkek ve dişi çiçekler veya erselik çiçeklerdir. Erkek çiçekler ana
kollar üzerinde, dişi veya erselik çiçekler ise yan kollar üzerinde bulunur.
Kavunda polenlerin taşınmasında bal arıları önemli rol oynarlar
Kavun, tek yıllık bir bitkidir. Yerde sürünerek
gelişen bir türdür. Örtü altı yetiştiriciliği sayesinde tırmanarak da
gelişebilir. Tohumları 15 C nin üzerindeki sıcaklıklarda
ortalama 8-10 günde çimlenir ve ilk başta bitki kazık
kök oluşturur, ondan sonra gelişir.
İlk çimlenme olayından sonra 3-4 yaprak oluşana kadar
bitki dik bir şekilde gelişir, daha sonra sürünerek gelişmesine devam eder.
Ekimden 35 gün sonra ilk dişi çiçek, bundan 35 gün
sonra ilk hasat, bundan 30 gün sonra hasat sonudur. Yetişme süresi ortalama 100
gündür, kışlık kavunlarda ise bu süre 150 güne kadar çıkabilir.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE İKLİM VE TOPRAK İSTEĞİ
Kavun, ılık ve sıcak iklim bitkisidir. Uzun yetişme
süresi boyunca güneşli, sıcak ve kuru bir hava ile yeterli toprak nemi ister.
Nemli bölgelerde mantari hastalıklara yakalanma ihtimali yüksektir. İlkbaharda
soğuk tehlikesinin tamamen ortadan kalktığı ve toprak sıcaklığının
15 °C’nin üzerine çıktığı zaman tohum ekimi
yapılmalıdır. Kavun yetiştiriciliği için pH’sı 6-7 olan, derin, geçirgen, humus
ve besin maddelerince zengin, kumlu tınlı veya tınlı kumlu topraklar tercih
edilmelidir. Sonbaharda toprak derince sürülmelidir. Bu sürümle dekara 3-4 ton
çiftlik gübresi verilmelidir. Çimlenmedeki olumsuzlukları en az düzeye indirmek
için İlkbaharda tarla tekrar sürülür, diskaro çekildikten sonra sürgü geçirilir
ve tohum ekimi yapılır.
Kavunda azot noksanlığında, gövde ince, sert ve lifsi yapılı olur.
Yapraklar genelde açık yeşil renkli, özellikle yaşlı yapraklar sarımsı olurlar.
Meyveler kısa, açık yeşil renkli ve çiçek burnu büzülmüş vaziyette olur.
Kavunda bor noksanlığında bitkisinde büyüme noktaları ölür. Genç
yapraklar grimsi kahve renkli içe doğru kıvrıktırlar ve çabucak ölürler. Yaşlı
yapraklar klorozludur. Boğum araları kısaldığından bitki boyu normalden kısa
olur.
Kavunda fosfor noksanlığında yapraklar donuk koyu yeşil renkli ve küçük
olurlar. Yapraklarda i zaman bronz renkli lekeler görülür. Solgun ve sarkık bir
şekilde dururlar veya erken ölürler. Gövde kısa ve incedir. Meyveler donuk
yeşil renkli ve bronz lekelidir. Yaşlı yaprakların ayasında, şeffaf görünümlü,
kahverengi nekrozlar görülür, ve yaprak saplan kurur.
Kavunda magnezyum
noksanlığında, yaşlı yapraklarda, damarlar ve yaprak
kenarlarında ince bir bant yeşil kalarak, yaprağın diğer kısımları sararır.
Yaprakların kenarlarında kahverengi lekeler görülebilir. Budanmış bitkilerde
ana gövde yeni sürgünlerin gereksinimini karşılayacak kadar magnezyum absorbe
edemediği için, budanmadan sonra noksanlık görülme ihtimali yüksektir.
Kavunda mangan noksanlığına çok duyarlıdır. Noksanlık yapraklarda ağ
şeklinde yeşilimsi sari veya tamamen sari kloroz şeklinde görülür. Başlangıçta
en ince damarlar dahi yeşil renklerini korurlar. Sonraları ana damarlar dışında
renk sarı ve sarımsı beyaza döner. Kahve renkli lekeler oluşur. Uç yapraklar
neredeyse tamamen beyaz olurlar. Büyüme geriler ve yeni çıkan yapraklar küçük
kalırlar.
Kavunda potasyum noksanlığında yapraklar damarlar civarında mavimsi yeşil
renkte, yaprak kenarları ise bronza kayan renk değişimleri vardır. Genç
yapraklar dalgalı bir hal alırlar. Nekrozlu yapraklar sarımsı kahve ve
kahverengine döner ve kenarlardan başlayarak kuruma görülür. Meyve yumuşak ve
gövde tarafı ince olur.
Başarılı bir kavun yetiştirmek için organik maddesi
yüksek toprakları sevdiğinden çiftlik gübresi uygulanmalıdır. Çiftlik gübresi
sonbaharda derin sürümden sonra dekara 3-4 ton atılarak kültüvatör ile
karıştırılmalıdır. Çiftlik gübresi; toprağın mikrobiyolojik aktivitesini
arttırır, mineral beslemeyi düzenler, toprak nemindeki değişmeleri dengeler,
toprak sıcaklığını arttırır. Gübrelemenin sağlıklı olması için toprak tahlili
yaptırmak gerekmektedir. Uzun yıllar yapılan gözlemlere göre dekara 15
kg nitrojenli, 30 kg fosforlu ve 20 kg potasyumlu
gübre verilir.
Magnezyum, hem fidelikte hem de ilk çiçeklenmede
verilebilir. Gübreler, haftalık olarak verilir. Fakat genelde fosfor taban
gübresi olarak verilir. Azot ve Potasyumun 1/3 ü taban, 1/3 ü ilk dişi çiçek
oluşumunda (ilk çapada yani dikimden 3-4 hafta sonra), 1/3’ ü 2. çapalamadan
hemen önce (meyveler ceviz büyüklüğünde iken) verilir.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE NEM
Yüksek nemden hoşlanmaz. Optimum % 60-70 olmasını
ister. Aşırı nemde fungal ve bakteriyel hastalıklar başlar. Ayrıca aşırı nem
vejetatif gelişmeyi hızlandırır ve daha fazla yaprak oluşur. Düşük nemde trips
ve kırmızı örümcek gibi zararlılar ile külleme gibi fungal hastalıklar görülür.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOHUM EKİMİ
Tarlaya direkt ekim Karadeniz Bölgesi’nde Nisan’ın
ikinci yarısında yapılmalıdır. Ekim iki şekilde yapılır:
1- Ocak Usulü Ekim :
Sıra arası 1,5-2m sıra üzeri 1-1,5m olacak şekilde
ocaklar belirlenir. Ocakların genişliği 40-50cm çapında derinliği 15-20cm
olmalıdır. Ocakların diplerine 5-10cm toprakla karıştırılmış çiftlik gübresi
konulur. Her ocağa 3-4 tohum atılır ve tohumlar 3-4 cm derinlikte kalacak
şekilde gübreli toprakla örtülür. Hafifçe bastırılır ve süzgeçli kovayla can
suyu verilir. Uygun koşullarda en geç 10-12 gün içerisinde toprak yüzeyinde
görülmeye başlanır. Toprak yüzeyine çıkıp 2-3 yapraklı iken ocakta seyreltme
yapılır. Her ocakta 1 veya 2 bitki bırakılır.
2- Çizgi Usulü Ekim :
Bu usulde hazırlanmış tarlada çeşitlerin gelişme ve
yayılma kuvveti ve toprak karakterine göre 1,5-3m ara ile açılır. Çizilerin
derinliği 5-6cm olmalıdır. 1m ara ile 2-4 tohum bırakılır.
Tırmıkla üstü kapatılır ve hafifçe toprak bastırılır.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TORBALI FİDE ÜRETİMİ
Direk tohum ekiminden başka naylon torbalarda sera
veya plastik örtü altında yetiştirilebilir. Don tehlikesi geçince arazideki
yerlerine dikilir. Torbalar torf toprağı veya fide harcı ile doldurulur. (Harç
yapmak için hacim olarak 1 ölçü bahçe toprağı, 1 ölçü iyi yanmış ahır gübresi
ve 1 ölçü kum iyice karıştırılır).Her torbaya 1-2 adet tohum bırakılır. Bu
torbalar seralar veya yüksek tünellere konarak süzgeçli kovalarla sulanır.
Torbalarda yetişen fidelerin zaman zaman yabancı otları alınır ve sulaması
yapılır. Naylon torbalara yapılacak ekim araziye dikim tarihinden 3-4 hafta
önce yapılır. Bitkiler 3-4 yaprak olduğunda tarlaya aktarılır. Plastik
torbalardan fideler çıkarılırken fide toprağının dağılmamasına özen
gösterilmelidir. Dikimden sonra mutlaka can suyu verilmelidir.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SULAMA
Bitkinin büyümesine ve gelişmesine göre değişir.
Sulama için sıraların yanında karıklar açılarak karıklara su verilebilir.
Ocaklar tek tekte sulanabilir. Sulama zamanı ve sayısı
toprak tipine, su tutma kapasitesine ve bitkilerin büyüme dönemine göre
değişir. Meyve oluşum döneminden sonra sulamalar sıklaştırılmalıdır. Bu
devreden itibaren 12-15 ünde bir sulama yapılmalıdır. Sulamalarda 0- 90
cm toprak derinliği tarla kapasitesine getirilmelidir. Meyve olgunlaşma
döneminde sulamalara dikkat edilmelidir. Bitkiler ve meyveler sulama suyuna
mümkün olduğu kadar temas ettirilmemelidir. Sulamalarda karık ve damla sulama
yöntemleri kullanılabilir. Düzenli sulama yapılan yerlerde daha iri ve bol ürün
alınsa da kurak şartlarda yetiştirilen kavunlar daha tatlıdır.
Dikimden sonra can suyu verilir. Kavunlarda ekimden
ilk çiçeklenmeye ve meyvenin irileşmesine kadar fazla su ihtiyacı vardır. Bu
safhadan olgunlaşmaya kadar gittikçe azalır. Örtüaltında mutlaka olarak damla
sulama yapılmalıdır.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BAKIM İŞLERİ
Bitkiler 4-5 yapraklı iken birinci çapa yapılır. 2-3
hafta ara ile çapalamaya devam edilir. Her kök üzerinde köke en yakın 2-4 meyve
bırakılıp, diğerleri kesilerek seyreltme yapılır. Bitkiler gelişip etrafa kol
salmaya başlayınca her dal üzerinde 4-5 yapraktan itibaren uç alma yapılabilir.
Böylece besin maddeleri bitkinin devamlı olarak uzamasına yardım edeceği yerde
bitki üzerinde mevcut meyvelerin irileşmelerinde kullanılacaktır.
Yabancı otla mücadele, kollar tarlayı sarıp çapaya
müsaade etmediği devreye kadar devam etmelidir.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE BUDAMA:
Çoğunlukla serada veya tünel yetiştiriciliğinde
yapılır. Açıkta budama hemen hemen hiç yapılmaz. Fidelerde ikinci veya üçüncü
göz üzerinden tepe alma budaması yapılır. Tepe alma yapılmadığında, 7-8.
boğumdan sonra dişi çiçek oluşumu başlar, fakat ikinci veya üçüncü göz
üzerinden tepe alma yapıldığında dişi çiçeklerin hemen iki yaprak üzerinden
çıkması sağlanır. 2 yaprak üzerinden tepe alma yapılır, bu iki yaprak
koltuğundan süren sürgünlerin iyi ve kuvvetli olanı bırakılır, diğeri
koparılır. Bırakılan koltuk ana gövde şeklinde yetiştirilir.
İkinci budama şekli ise uç almadır. Meyve tutumundan
sonra, meyveden sonra iki yaprak bırakılır ve uç alınır. Amaç meyveden sonra
gelişen kısmın boşa büyüyüp enerji ve besin maddesi kaybını önlemektir. Üçüncü
budama şekli yaprak budamasıdır. Hem sıkışıklık yapan (havalanma ve nemi
ayarlamak için), hem de altta toprağa yakın yaşlı yaprakların alınmasıdır.
Alçak tünellerde budamanın faydası vardır. Bu budamanın verim ve kaliteye
önemli etkisi vardır. 3-4 yaprak üzerinden tepe alma budaması ve gelişen diğer
dallarda gelişerek, her bir koltukta birer meyve bırakılır ve iki yaprak
üzerinden uç alma yapılır.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TOZLANMA VE DÖLLENME:
Sabah erken saatlerde (07:00-10:00) arılarla yapılır.
Çiçeklerdeki hem erkek hem de dişi nektar keseleri büyük olduğundan böceklerle
(arı vb.) tozlanma daha kısa olur.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MALÇLAMA
Özellikle sera yetiştiriciliğinde mutlaka
yapılmalıdır. İlkbahar ürün yetiştiriciliğinde 0,05 mm kalınlığında
saydam polietilen plastikler malç olarak kullanılır.
Malçlar mevsim boyunca bırakılmaz; kavunlar belli bir
büyüklüğe ulaştığında alt tarafı gölgeleyeceğinden, ışık toprağa ulaşmaz. Bu
aşamada malç kaldırılır. Nemi ve sıcaklığı muhafaza edeceğinden yabancı ot
çıkışını teşvik edebilir. Bu nedenden dolayı ilkbaharda malç sökülür.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE HASAT
Kavunların tohum ekiminden hasadına kadar 80-120 gün
geçer. Tam olgunluğa gelen meyveler sabah elle veya bıçakla kesilerek hasat
edilir. Hasat olgunluğuna gelen kavunda aranan özellikler aşağıdaki gibidir:
Olgun kavunlar, karpuzların aksine ağırlaşır.
Meyve saplarının dibindeki iki küçük kulakçık
kurur.
Dip kısmından hafif bir yumuşama ve koku başlar.
Kabuk rengi parlaklaşır.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MUHAFAZA
Kavunlar 4-6 °C sıcaklıkta %85-90 oransal nemde 10-15
gün muhafaza edilir. Kışlık kavunlarda muhafaza ile ilgili henüz çalışma
yapılmadığından muhafazası hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE AMBALAJLAMA
Tek tek karton veya tahta kutulardan (standart 40
x 60 cm) yararlanılır. İriliğe göre 7-15 tane kavun dizilir. Meyvelerin
birbirine değip kızışmasını önlemek için kartondan bölme veya kâğıtlar ince
ince kırılıp aralarına konur. Ayrıca tek tek fileye de konulabilir.
KAVUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE GÖRÜLEN HASTALIK VE
ZARARLILAR
Solgunluk,
Külleme,
Antraknoz,
Mozaik Virüsü,
Tel Kurtları,
Yaprak Biti,
Kırmızı
Örümcek,
Kavun Kızıl Örümceği,
Kavun Telli Böceği,
Kavun Sineği
Önlem olarak sağlıklı tohum ve fide kullanmalıdır.
Dayanıklı çeşitlerle yetiştiricilik yapılmalıdır.
Hastalıklı bitkiler sökülerek imha edilmelidir.
Münavebe yapılmalıdır. Yetiştiricilik döneminde
yabancı ot mücadelesi yapılmalı ve fazla azotlu gübrelemeden kaçınılmalıdır.
Hasattan sonra bitki artıkları tarlada bırakılmamalıdır.
Tarım kuruluşlarındaki teknik talimatlara göre kimyasal mücadele yapılır.